Gỗ Gõ đỏ

GÕ ĐỎ

Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib, 1921

Pahudia cochinchinensis Pierre

Họ: Đậu Fabaceae

Bộ: Đậu Fabales

Mô tả:

Cây gỗ to rụng lá, cao tới 30m, đường kính thân 0,8 - 1m. Vỏ màu xám, sần sùi, trên mặt có nhiều lỗ màu nâu. Cành non nhẵn, lá kép lông chim chẵn với 3 tới 5 đôi lá chét hình trái xoan, gân nhọn, gốc tù, nhẵn, mặt dưới màu lục nhạt, dài 5 - 6, rộng 4 - 5cm. Hoa tập hợp thành chùy, dài 10 -12cm, ở đỉnh xẻ 5 thùy. Cánh hoa 1, màu hồng dài 5 - 12cm, mặt trong có lông. Nhị 7, hơi hợp ở gốc. Quả đậu to, gần không cuống, dài 15cm, rộng 6 - 9cm, dày 2 - 3cm, hoá gỗ mạnh khi già, màu nâu thẫm. Hạt 7 - 8, nằm ngang, hình trứng dài 25 - 30mm, dày 18 - 24mm, màu nâu thẫm hay đen, gốc có áo hạt cứng màu da cam.

Sinh học:

Tái sinh bằng hạt tốt ở nơi có nhiều ánh sáng. Cây rụng lá vào tháng 12, ra lá non vào đầu tháng 1, có hoa vào tháng 3 - 4, quả chín vào tháng 10 - 11.

Nơi sống và sinh thái:

Cây mọc ở rừng mưa nhiệt đới thường xanh hay rừng nửa rụng lá mưa mùa, tập trung ở độ cao 500 - 700m (có khi đến 1000m) mọc chung với Bằng lăng (Lagerstroenlia sp.), Giáng hương (Pterrocapus macrocarpus), Gáo vàng (Adina cordifolia), Thung (Commersonia batramia).. Gõ đỏ mọc ở nơi đất bằng phẳng hoặc trên sườn núi có đất thoát nước nơi đất sâu, sét pha cát, đất đỏ có đá nổi hoặc không. Rất ít khi mọc ven suối ẩm ướt.

Phân bố:

Loài đặc hữu của Đông Dương. Việt Nam Kon Tum, Gia Lai (An Khê, Chư Prông - Làng Goòng), Darlark (Krông Bông), Khánh Hoà (Ninh Hoà: núi Vọng Phu), Sông Bé (Phước Long, Đức Phong), Đồng Nai (Tân Phú, Cát Tiên), Tây Ninh.

Thế giới: Lào, Campuchia.

Giá trị:

Gỗ gõ đỏ rất đẹp, màu đỏ nhạt hoặc đỏ thẫm, có chỗ nổi vằn đen giống da hổ, nên có nơi còn gọi là cây Hổ bì. Gỗ cứng, rất bền, thường được dùng đóng bàn ghế, giường tủ, đồ chạm trổ cao cấp. Những u gỗ trên thân có vân xoáy rất đẹp, gọi là gỗ "nu mật" hay gỗ lúp, dùng đóng đồ đạc cao cấp, được bán theo kilôgram.

Tình trạng:

Sẽ nguy cấp. Do gỗ rất quý nên gõ đỏ bị săn lùng ráo riết để khai thác. Ngoài ra môi trường sống của nó cũng bị phá hủy và thu hẹp nhiều. Vì vậy số lượng cá thể giảm sút rất nhanh chóng, rất ít khi còn gặp cây cỏ kích thước lớn. Mức độ đe doạ: Bậc V.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Là đối tượng bảo vệ ở khu rừng Nam Ca (huyện Lắc, tỉnh Đắc Lắc) và vườn quốc gia Cát Tiên (Đồng Nai). Cần gấp rút đưa vào trồng.

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 39.